O perypetiach związanych z “Sokołem” w Polsce traktuje kolejna publikacja autorstwa prof. Andrzeja Nowakowskiego i Anety Rejman. Jest w niej mowa o działalności sokolej na terenie dzisiejszego powiatu wadowickiego.

134 lata temu w 1867 r. powstało we Lwowie pierwsze gniazdo “Sokoła” na ziemiach polskich. Ruch sokoli o tradycjach patriotycznych i narodowych, zawierający nośna ideę: “Zdrowy duch w zdrowym ciele”, wzorowany na  podobnym ruchu w sąsiednich Czechach rychło zyskał uznanie w Galicji.

Do Wielkiej Wojny (1914 r.) w południowej Polsce działało blisko 250 jednostek (gniazd) sokolich, zrzeszających około 30 tys. członków, głównie powstającą “klasę średnią” i inteligencję miejską, w tym wolne zawody. Niemal co drugie gniazdo dysponowało własnym obiektem, zwanym sokolnią, która służyła nie tylko do uprawiania gimnastyki, ale także do organizowania obchodów rocznicowych Konstytucji 3 Maja czy wielkich powstań narodowych XIX w. Podczas I wojny światowej galicyjscy członkowie “Sokoła” zasilili szeregi Legionów oraz Polskiej Organizacji Wojskowej, a idolem sokolstwa stał się gen. Józef Haller.

W powiecie wadowickim gniazda sokole powstały w Wadowicach (1887), Kalwarii Zebrzydowskiej (1898), Andrychowie (1903) i Choczni (1911).

Po zakończeniu wojny sokolstwo polskie zwarło swoje szeregi łącząc się w 1919 r. w Związku Towarzystw Gimnastycznych “Sokół” z siedzibą w Warszawie. “Sokół” był wprawdzie organizacja apolityczną, ale z nim sympatyzowało przede wszystkim Stronnictwo Narodowe,

Chrześcijańska Demokracja oraz PSL “Piast”. Po zamachu majowym 1926 r. “Sokół” był metodami administracyjnymi ograniczany w jego działalności. Dopiero w latach 1936-1939 relacje między sokolstwem a władzami państwowymi uległy poprawie.

Po II wojnie światowej komuniści zdławili ruch sokolski, nie dopuszczając do jego odbudowy, bezprawnie zagarniając jego majątek. W Kalwarii “Sokół” został rozwiązany już w 1945 r., a jego okazałą siedzibę zburzono w 1964 r.

Gniazda wadowickie i choczeńskie rozwiązano w 1948-1949 r. Na nic zdały się próby reaktywacji “Sokoła” podczas przesileń politycznych w Polsce w latach 1956/57 oraz 1980/81.

Dopiero po 1989 r. zaczął odradzać się ruch sokolski. Obecnie na terenie powiatu wadowickiego reaktywowało działalność tylko jedno gniazdo sokole w Andrychowie (w 2018 r.).

Chętni mogą tę publikację zamówić pod nr tel. (17) 872-13-69.

Zobacz również: Czy sokoły przyfruną na ziemię wadowicką?