24 listopada 1944 r. w Barwałdzie Średnim (gmina Kalwaria Zebrzydowska) około godz. 15.15 wydarzyła się jedna z najbardziej tragicznych katastrof kolejowych w historii polskiego kolejnictwa. Wskutek pomyłki dyżurnego ruchu w Kalwarii Lanckoronie, 300 m od dzisiejszego przystanku Barwałd Średni zderzyły się czołowo dwa pociągi.

Jeden wypełniony Polakami, w tym osobami przesiedlonymi z Warszawy i okolic po kapitulacji Powstania Warszawskiego, a drugi niemiecki, wiozący żołnierzy powracających do macierzystych jednostek po leczeniu i urlopach. Skutki zderzenia były tragiczne. Chociaż nigdy nie podano dokładnej liczby ofiar katastrofy, to szacuje się (za doktorem Gustawem Studnickim, pochodzącym z Barwałdu Średniego, nauczycielem wadowickiego liceum, zmarłym w 1999 r.), że mogła ona sięgać 60 zabitych i 130 ciężko rannych. Inne źródła mówią nawet o 100 zabitych i 200 rannych.

Niektóre z ofiar tamtej katastrofy z trwałym inwalidztwem żyły do ostatnich lat. Najdłużej żyjący pasażer feralnego pociągu zmarł prawdopodobnie w 2015 r. Ta katastrofa była pod względem liczby ofiar trzecią, a może nawet drugą w historii polskiego kolejnictwa. Po zbombardowaniu przez niemieckie lotnictwo cywilnego pociągu pod Kołem (Wielkopolska) 2 września 1939 r. zginęło około 200 osób, a w katastrofie pod Toruniem 24 sierpnia 1980 r. zginęło 67 osób.

Dla uczczenia pamięci ofiar katastrofy, 23 listopada 2004 r., staraniem Starostwa Powiatowego w Wadowicach oraz PKP PLK SA (Zakład Linii Kolejowych w Nowym Sączu), w miejscu tragedii odsłonięto symboliczny obelisk. Co pięć lat odbywają się przy nim uroczyste obchody rocznicowe (ostatni raz w 2019 r.). Pieczę nad obeliskiem sprawują sołectwo w Barwałdzie Średnim oraz społeczność Szkoły Podstawowej nr 7 im. św. Jana Kantego w tejże miejscowości.

W 2009 r. po raz pierwszy ukazało się okolicznościowe wydawnictwo poświęcone tej tragedii oraz jej okolicznościom. Obecnie do rąk czytelników oddajemy drugie, uzupełnione i poprawione wydanie tej książeczki, która mogła ukazać się dzięki pomocy Urzędu Miasta w Kalwarii Zebrzydowskiej. Publikacja ta będzie dostępna we wszystkich bibliotekach publicznych powiatu wadowickiego. Będzie ją można również otrzymać nieodpłatnie podczas promocji zapowiedzianej wstępnie na koniec września tego roku w Bibliotece Publicznej im. Stanisława Wyspiańskiego w Kalwarii Zebrzydowskiej.

Andrzej  Nowakowski

Zobacz również: Zbiorów nie oddamy!